Asst. Dr. Ali ÖZCAN
TAHUD Hukuk Komisyonu Üyesi
İşe giriş raporları çalışanların yaptıkları iş nedeniyle sağlık durumlarının etkilenmemesi amacı ile düzenlenen, toplum sağlığı için son derece önemli raporlardır. Belirli bir profesyonellik isteyen bu raporları asıl olarak işyeri hekimleri düzenler. Aile hekimleri ve diğer hekimler de işe giriş raporlarının bir kısmını düzenlemeye yetkilidirler. Bu makalede aile hekimlerinin bu konudaki görev, yetki ve sorumluluklarını yasal mevzuat içinde inceleyeceğiz.
Öncelikle bu konuyu ayrıntılarıyla düzenleyen kanunu inceleyelim. 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanunu’nun 15. Maddesi’nin 3. Fıkrası’nda‘’Bu Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları işyeri hekiminden alınır.’’ denilmektedir. Buna göre;sağlık raporları konusunda işyeri hekimi genel yetkilidir. Kural olarak iş yeri hekimi işe giriş raporlarında başvurulması gereken kişidir. Ancak aynı maddenin aynı fıkrası devamında‘’50’den az çalışanı bulunan ve az tehlikeli işyerleri için ise kamu hizmet sunucuları veya aile hekimlerinden de alınabilir’’ denilmektedir. Bu kanun maddesini yorumlayacak olursak aile hekimlerinin 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli işyerleri için rapor düzenleyebilme yetkileri olduğu açıktır. Ayrıca kanun metni kamu hizmet sunucularından da alınabilir demektedir. Yani 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli işyerleri için devlet hastanelerinde çalışmakta olan tüm hekimler de işe giriş raporu çıkarabilir.
Aile hekimlerinin düzenleyeceği raporlar çalışan sayısı 50’den az ve az tehlikeli işyerleri için geçerlidir. Bilindiği üzere aile hekimleri Aile Sağlığı Merkezleri’nde 1. basamak sağlık hizmetlerinde çalışan doktorlardır. Aile hekimleri Aile Sağlık merkezinde çalışan doktor işe giriş raporu için başvuran bireyin beyan ettiği bilgiler haricinde işyeri hakkında bilgi sahibi olamaz. Yani daha kolay bir şekilde işe giriş raporu alabilmek isteyen biri aile hekimine işyerinin çalışan sayısı veya az tehlikeli olmaması ile ilgili yanlış beyanda bulunabilir. Bu durum kanunla açıkça düzenlenen bir konu değildir. Kanun metninde sadece ‘’50’den az çalışanı bulunan ve az tehlikeli işyerleri için ise kamu hizmet sunucuları veya aile hekimlerinden de alınabilir’’ ifadesi yer almaktadır. Bu bağlamda yürütmenin düzenleyici işlemlerine bakmak gerekir.
30.09.2019 tarihinde yürürlüğe konulan Sağlık Raporları Usul ve Esasları Hakkında Yönerge‘nin 44. Maddesinin 9. fıkrasında ‘’İşe giriş raporu almak isteyen kişiler 50’den az çalışanı bulunan ve az tehlikeli işyerlerinde çalışacaklarına dair bir belgeyi başvuru yaptıkları hekime ibraz etmek zorundadır.’’ifadesi yer alır. Bu ifade oldukça önemlidir. Aile hekimi olarak bu belgeyi görmeden sağlık raporu düzenlemek doğru değildir. Eğer bu belge görülmeden sağlık raporu düzenlenmişse; çalışan, işi nedeniyle sağlığı zarar gördüğünde aile hekimi de sorumlu olabilecektir. Aile hekiminin bu belgeyi isteyerek hukuken kendini koruma altına alması gerekmektedir.
Mevzuat çerçevesinde aile hekiminin çıkarabileceği raporlardan, yasal mevzuattan bahsettik. Çalışan sayısı 50’den az ve az tehlikeli işyeri için rapor düzenlenebileceğini belirttik. İşe giriş raporları doktor muayenesi sonucunda verilmesi gereken raporlar olduğu için başkaca dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Öncelikle hasta detaylı muayene edilmeli, hastanın özgeçmiş ve soygeçmiş, kullandığı ilaçlar sorgulanmalıdır. Bunlar hekim muayene sistemine mutlaka yazılmalıdır. Gerekli görüldüğünde hasta üst merkeze sevk edilmelidir. Hastanın kronik hastalığı varsa ama yaptığı iş hastalığına etki edecek noktada değilse işe giriş raporu bu aşamada verilebilir. Ama bu durum sağlık raporuna mutlaka not edilmelidir. Örneğin: astım hastalığı bulunan kişi büro personeli olarak görev yapacak ise bu durumda sağlık raporuna ‘Astım hastalığı bulunan kişinin tozlu ortamda bulundurulmaması ve ancak gerekli önlemlerin alınması koşulu ile kişi çalışmaya elverişlidir’ şeklinde rapor düzenlenebilir.
15.01.2025 tarihinde 32738 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Resmi Gazete yayınlanmıştır. Bu kanunun 4. Maddesinde ‘Yabancılara sunulan hizmetler, sertifikası olan aile hekimlerince mesai dışında sunulan akupunktur ve fitoterapi uygulamaları ile özel amaçlı raporlardan Bakanlıkça belirlenenler hariç olmak üzere aile hekimliği hizmetleri ücretsizdir’ şeklinde bir düzenlemeye gidilmiştir.
Bu madde ile aile hekimlerinden alınacak bazı özel amaçlı raporlar için ücret alınabileceği belirtilmiştir. Hangi raporların bu kapsama gireceğine Sağlık Bakanlığı karar verecektir. Ancak şu an için Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan herhangi bir düzenleme yoktur. İşe giriş raporları ve diğer özel amaçlı raporların ücret durumu için Sağlık Bakanlığı’nın yapacağı düzenlemeler takip edilmelidir.
Sağlık Bakanlığı tarafından bu konu hakkında yapılacak yeni düzenlemeler TAHUD Hukuk komisyonu tarafından da takip edilecektir.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında, tehlikeli işyerleri ile 50’den fazla çalışanı bulunan az tehlikeli işyerlerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirme zorunluluğu daha önce yürürlüğe girmişti. 30/06/2012 tarihli ve 28339 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için kamu ve özel sektöre ait işyerlerinde uygulanmak üzere bazı düzenlemeler getirilmişti
Elliden az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için ise bu yükümlülük, 28 Aralık 2023 tarihli ve 32413 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7491 Sayılı Kanun ile 31 Aralık 2024’e kadar ertelenmişti. Bu düzenleme sonrası, söz konusu işyerlerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirme zorunluluğu 1 Ocak 2025 itibarıyla yürürlüğe girmiştir. 01/01/2025 tarihi itibariyle 4857 sayılı İş Kanunu’nun mülga 81 inci maddesi kapsamında çalışanlar hariç kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için iş güvenliği uzmanı ile işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu başlamıştır.
Bu yeni durum ile aile hekimlerinin elliden az ve az tehlikeli işyerleri için işe giriş raporu yazabilmesi konusunda bir değişiklik getirmemiştir. Aile hekimleri uygun gördükleri bireye işe giriş raporu verebilir fakat işveren bununla yetinmeyebilir. Ancak unutulmamalıdır ki işveren işçinin ve işin sağlığı için işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ile çalışmak zorundadır. Bu raporu kendi işyeri hekimine de düzenletebilir.
6331 Sayılı İş Güvenliği Kanunu 15. Maddesinin 3. Fıkrasında ‘’Bu Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları işyeri hekiminden alınır.’’ denilmektedir. Buna göre işe giriş raporu düzenleyen kişi, kural olarak işyeri hekimidir. Fakat uygulamada aile hekimleri ve kamuda çalışan tüm tabipler 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli işyerinde çalışacak kişiler için sağlık raporu düzenleyebilmektedir. Kişi sayısı 50’en az ve az tehlikeli işyeri de olsa işyerleri belirli bir profesyonellik gerektiren ve iş kazalarına sebep olabilen yerlerdir. 6331 Sayılı İş Güvenliği Kanunu’nun özüne bakılacak olursa aile hekimlerinin işe giriş raporları konusunda işyeri hekimlerine oluşacak talep yoğunluğunun önlenmesi amacıyla rapor düzenledikleri düşünülebilir. Ancak bununla ilgili olarak çalışan sağlığı ve güvenliği için bu raporların düzenlenmesiyle ilgili esaslar tekrar düzenlenmelidir. Sonuç olarak tartışmaların ötesinde hali hazırdaki yürürlükte olan mevzuata göre aile hekiminin yapması gerekenler;
İşyerinin az tehlikeli ve çalışan sayısının 50’den az olduğunu gösterir belgenin olması ve bu belge olmadan rapor düzenlenmemelidir. Bu belge olmadan çıkarılan raporlar aile hekiminin yetkisinin dışındadır. Hukuka uygun değildir.
Detaylı fizik muayene, anamnez, özgeçmiş, soygeçmiş, kullandığı ilaçları sorgulamak,
Gerekli görüldüğünde bir üst merkeze sevk etmek veya meslek hastalıkları hastanesine refere etmek,
Raporu ayrıntılı bir şekilde düzenlenmek.
Kronik hastalığı bulunan kişiye verilecek raporlarda kişinin hastalığı ve alınması gereken önlemler yazmak, şeklinde sıralanabilir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (20.6.2012 ),Resmî Gazete(Sayı:6331). https://www.mevzuat.gov.tr/Mevzuatmetin/1.5.6331.Pdf
Sağlık Raporları Usul ve Esasları Hakkında Yönerge(30.09.2019),T.C. Sağlık Bakanlığı Sosyal Güvenlik Uygulamaları Dairesi Başkanlığı. https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/41694/0/saglik-raporlari-usul-ve-esaslari-hakkinda-yonerge-10102020-ve-09092021-degisiklikleri-islenmis.pdf
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (15.01.2025), Resmi Gazete (Sayı:32783)https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2025/01/20250115-1.htm
